Tôi rất yêu dân ca và không chỉ yêu dân ca Việt Nam mà thôi. Tôi đã soạn lời ca cho nhạc Nhật Bản trong thời gian tôi đi theo một gánh hát rong. Lúc đó, Quân Ðội Nhật đóng quân trên nước ta, do đó tôi đã từng hát rất nhiều ca khúc Nhật Bản như KOHAN NO YADO, MORI NO... với lời Việt do tôi soạn. Tôi còn nhớ là nhờ tài hát bài Nhật của tôi mà gánh hát đã được Quân Ðội Nhật chở đi từ Cà Mâu tới Rạch Giá giữa lúc Nhật đảo chánh Pháp ở Ðông Dương và sự giao thông của tư nhân bị gián đoạn. Rất tiếc là tôi không còn nhớ những lời ca tôi soạn cho ca khúc Nhật Bản hồi 1945 đó. Sau này tôi viết lời ca cho bài HOA ÐÀO CA để nhớ lại thời kỳ 1945:

Hoa Ðào Ca
Sakura

Cổ ca Nhật Bản - Lời Việt : Phạm Duy

Rượu nồng ta uống, uống uống say
Một đêm ngất ngây,
Thả hồn theo gió heo may
Ðến hôn hoa, những cánh hoa đào say.
. . . . .
Nhạc nghe xa vắng, những tiếng buồn
Ðường tơ héo hon,
Chạy theo ánh sáng lung linh
Ánh trăng thanh đến mơn man cuộc tình trinh.
. . . . .
Trời Xuân man mác những mối sầu
Tình theo gió mau,
Cánh hoa tươi tốt không lâu
Có đêm nao, sẽ rơi mau về đời sau.
. . . . .
Rượu nồng ta uống, xoá cõi đời.
Ðể quên gió phai,
Ðời người mỏng quá đi thôi
Hỡi ai ôi, hãy quên đi, rượu đầy vơi.

Trong thời gian tôi chủ trương phục hồi dân ca, dân nhạc Việt Nam thì chiến tranh tại nước ta bị quốc tế hoá. Khi có quân đội đồng minh Nam Hàn tới Việt Nam, tôi soạn lời ca cho bài dân ca ARIRANG để nối tình thân hữu với bạn đồng minh:

Nhớ Thương
Arirang

Dân ca Ðại Hàn - Lời Việt : Phạm Duy

Người ơi, người ơi, ơi người xa cách !
Nhớ thương người ơi người ơi !
Dòng nước mắt như sao trên trời
Còn rơi mãi không thôi.
Ôi chia ly, ôi biệt ly
Sót thương người ơi, người ơi !
Trên đường xa vắng
Biết bao u buồn còn vương bước chân ai.

Vì trong quân đội đồng minh cũng có luôn cả người Phi Luật Tân cho nên tôi cũng soạn lời ca cho bài dân ca cấy lúa MAGTANIM:

Bài Ca Cấy Lúa
Magtanim

Dân ca Phi Luật Tân - Lời Việt : Phạm Duy

Trồng được cây lúa thật vất vả
Từ bình minh tới khi xế chiều
Ngồi hay đứng cũng đều không được
Thèm nghỉ tay cũng không được nào !
ÐIỆP KHÚC
Anh em ời ! Chị hỡi em !
Ðã xong công việc rồi
Tôi ngủ một giấc tới khi mặt trời le lói
Tôi ngủ một giấc say.
Tôi nhiều thêm sức sống
Tới sáng mai này lại rủ nhau đi làm.
. . . . . .
Trời ơi tôi muốn bể cái bụng !
Trời ơi tôi muốn gẫy cái xương !
Bàn chân tôi cũng thật tê buồn,
Vì dầm trong nước, sâu trong bùn.
ÐIỆP KHÚC

Giữa thập niên 60, người Hoa Kỳ tới Việt Nam càng ngày càng nhiều. Tiếp súc với dân ca Hoa Kỳ, tôi nhận thấy những bài cổ ca của Anh Cát Lợi, Tô Cách Lan, Ái Nhĩ Lan... chính là mẹ đẻ của dân ca Hoa Kỳ. Tôi soạn lời ca cho những bài ca rất cổ như:

Nàng Ði Xem Hội
She Moved Through The Fair

Cổ ca Ái Nhĩ Lan - Lời Việt : Phạm Duy

Nàng nhìn tôi và cười vui, vui tươi.
Khẽ nói rằng: Me yêu anh !
Và Cha cũng mến anh,
Chớ nên buồn lo người yêu ơi !
Rồi Nàng sẽ, trước khi bước đi
Nhìn tôi dặn dò tôi:
Ngày đôi ta làm lễ cưới
Sắp tới nơi rồi, anh yêu ơi !
. . . . .
Rồi Nàng đi vào hội quê vui tươi
Bước chân Nàng đi chơi vơi.
Và tôi thấy đó đây
Bóng ai lả lơi ngày hội vui.
Rồi hoàng hôn xuống dần
Bước chân Nàng theo vệt sao băng.
Nàng đi như là ngỗng trắng
Lướt trên mặt hồ như Thiên Nga.
. . . . . .
Rồi một đêm, Nàng hiện ra trong mơ
Với mối tình tôi âm u.
Nàng dón dén đến tôi
Bước chân Nàng đi thật êm ru.
Nàng đưa tay vuốt mắt tôi
Nhìn tôi, dặn dò tôi:
Ngày đôi ta làm lễ cưới
Sắp tới nơi rồi, anh yêu ơi !

Bài NÀNG ÐI XEM HỘI không nói gì đến chuyện Nàng chết, nhưng chúng ta biết là Nàng không còn sống để làm lễ cưới với người yêu. Bài cổ ca Anh Cát Lợi sau đây cũng vẫn giữ được cái bình dị cốt yếu của dân ca.

Vai Áo Mầu Xanh
Green Sleeves

Cổ ca Anh Cát Lợi - Lời Việt : Phạm Duy

Tình tôi tan nát than ôi
Yêu người mãi mãi
Nhưng sao đà mất em rồi
Tình tôi xây đắp đã lâu
Hỡi người yêu dấu
Ðã cho được gần bên nhau, bên nhau
CHORUS
Chiếc áo có đôi vai xanh mầu ân ái
Xanh như hạnh phúc lâu dài.
Hỡi chiếc áo xanh tươi !
Ai người sẽ tới nghe tôi kể chuyện xa xôi ?
. . . . .
Người ôi không nhớ đến tôi, tôi càng thương nhớ
Thương yêu bóng cũ xa vời.
Người ôi đã thoát ly tôi, tôi càng như trói
Thân tôi vào người thôi ! Ai ơi !
. . . . .
Cầu xin Thượng Ðế cao siêu cho người yêu dấu
Nghe tôi khóc lóc nguyện cầu.
Rồi tôi sẽ chết mai sau, khi còn hấp hối
Cũng xin được dặn câu yêu nhau.
. . . . .
Lòng tôi tan vỡ... Than ôi, trong trời đen tối
Không nghe câu nói trả lời.
Vì người đã quá khinh tôi, tim người sắt đá
Thế nên buồn không nguôi, không nguôi !

Bài hát cục mịch và dễ thương nhất của dân ca Hoa Kỳ là bài CLEMENTINE, kể lại một câu chuyện buồn trong đời sống của những người đầu tiên di cư tới Mỹ lập nghiệp. Ðó là chuyện một cô thôn nữ, vì có đôi chân to quá, đi giầy nặng quá nên bị chết đuối :

Clê Măng Tai
Clementine

Dân Ca Hoa Kỳ - Lời Việt : Phạm Duy

Nơi hang sâu đầy, trên non cao này
Mỏ vàng ấy có dân di cư.
Và trong đám đó, có một gia đình
Ðẻ gái xinh là Clê Măng Tai...
ÐIỆP KHÚC
Ôi em yêu kiều ! Ôi em yêu kiều !
Người yêu mến, hỡi Clê Măng Tai !
Em đã khuất núi
Em đã qua đời
Buồn gớm ghê rồi !
Clê Măng Tai !
. . . . .
Trông em huy hoàng như tiên trên trần
Làn tóc sáng với đôi chân... to !
Giầy cao, ống mới ôm cổ chân dài
Giầy rất oai của Clê Măng Tai.
. . . . .
Ra nơi sông đầy, em đi chăn bầy
Bầy gia súc, sáng sớm em đi
Rồi em vấp ngã, chân nặng đôi giầy
Chìm xuống sông rồi Clê Măng Tai.
. . . . .
Trôi trên sông đầy, trôi trên sông dài
Nhìn lớp sóng, sóng cuốn em trôi
Này em hỡi hỡi, không tập bơi lội
Ðành mất em rồi Clê Măng Tai.
. . . . . .
Khi hoa trong vườn, khi bông hoa hường
Nở to tướng cuốn dưới gác chuông
Tôi tin chắc chắn hoa được vun trồng
Bởi nắm xương nàng Clê Măng Tai.

Tôi làm quen với dân ca Hoa Kỳ trong thời gian 65-66 này, và một bài cổ ca của người Mỹ đen đã làm cho tôi cảm động:

Nhiều Khi Tôi Như Một Ðứa Bé Không Mẹ
Sometimes I Feel Like A Motherless Child

Dân Ca Hoa Kỳ - Lời Việt : Phạm Duy
Nhiều khi tôi như một đứa bé không mẹ.
Xa vắng... âm thầm... bơ vơ...
. . . . . .
Nhiều khi tôi như là đi mãi không về
Xa vắng... âm thầm... bơ vơ...
. . . . .
Nhiều khi tôi như sợi lông trắng bay trên trời
Xa vắng... âm thầm... bơ vơ...

Ðược làm quen với dân ca Hoa Kỳ nên sau khi qua sống tại Hợp Chủng Quốc, tôi đi hát dân ca Việt Nam bằng tiếng Anh và hát dân ca Mỹ bằng tiếng Việt tại khắp các tiểu bang với những bài có tác giả nhưng đã trở thành dân ca, dân nhạc:
Chúa Thương America
God Bless America
Lời Việt : Phạm Duy

Chúa thương America
Ðất lành yêu dấu, đã giúp nước này
Dẫn nước này
Qua đêm tối với hào quang nơi trời cao.
Từ nơi núi rừng
Nơi những cánh đồng
Nơi những sóng bọt ngoài trùng dương
Chúa thương America
Ấm vui chan hoà.

America Tuyệt Vời
America The Beautiful

Lời Việt : Phạm Duy

Ôi sao đẹp ngời ! Bao la một trời
Mầu vàng mênh mông tốt tươi.
Oai nghiêm đời đời, non cao tuyệt vời
Ơn đầy trên cánh đồng vui.
America ! America !
Ơn Chúa ban cho đầy vơi.
Ban cho cuộc đời
Ban cho tình người
Từ biển ra biển sáng soi.

Người Hoa Kỳ nào cũng thích bài AMAZING GRACE. Tôi soạn lời ca tiếng Việt như sau:

Phép Ðến Bên Tôi
Amazing Grace

Lời Việt : Phạm Duy

Dường như có phép đến bên tôi rồi
Và nghe êm êm tiếng nói
Tiếng Chúa dắt tôi thoát nơi mịt mù
Ðể tôi thấy ánh sáng xa.
. . . . .
Từ lâu sống với trái tim u buồn
Chợt đâu lo âu mất biến.
Ôi có phép tiên giúp cho tôi nhìn
Dạy tôi giữ mãi Ðức Tin.
. . . . .
Vạn năm đã có Ðức Tin trên trời
Lửa thiêng Tin Yêu sáng chói.
Tôi có biết bao những câu kinh cầu
Niềm Tin giữ vững mai sau.

Người Hoa Kỳ rất mộ đạo. Khi còn ở trong nước, ngoài hai bài AVE MARIA của Schubert và Gounod, tôi cũng làm lời Việt cho bài JINGLE BELLS với đầu đề TIẾNG CHUÔNG NGÂN. Khi qua Mỹ, tôi soạn thêm lời ca cho một bài hát Công Giáo rất phổ thông ở đây là bài:

Chú Bé Ðánh Trống
The Little Drummer Boy

Lời Việt : Phạm Duy

Người ơi ! Ðến nhé Pa rúm pum púm pum
Ðể cùng coi Chúa giáng thế Pa rúm pum púm pum
Quà tặng đâu, xin mang theo Pá rum pum pum pùm
Qùy lạy bên chân ngôi cao Pa rum pum pum pùm
Rúm pum pum pùm Rúm pum pum pùm
Quà dâng tới Ðức Chúa Pa rúm pum púm pum
Ơi người ơi người !
Hài nhi Giê Su Pa rúm pum púm pum
Lạy Ngài ! Con, bé đánh trống Pa rúm pum púm pum
Nghèo nàn nên đôi tay không Pá rum pum pum pùm
Vì lòng yêu thương Giê Su Pá rum pum pum pùm
Rúm pum pum pùm Rúm pum pum pùm
Ðể con đánh tiếng trống Pa rúm pum púm pum
Con (ờ) dâng Người.
Mẹ Ma-ri-a Pa rúm pum púm pum
Gật đầu cho phép đánh Pa rúm pum púm pum
Lòng thật vui, con khua vang Pá rum pum pum pùm
Nhịp này đây con dâng lên Pá rum pum pum pùm
Rúm pum pum pùm Rúm pum pum pùm
Nhìn con đánh trống, Chúa. Pa rúm pum púm pum
Vui... vui cười !

Bài hát rất nổi danh của người theo Thiên Chúa Giáo là bài SILENT NIGHT. Tuy là một ca khúc có tác giả -- Gruber, người Ðức -- nhưng nó đã quá phổ biến và trở thành một bài dân ca. Bài này đã được nhạc sĩ Hùng Lân soạn lời dưới nhan đề ÐÊM THÁNH VÔ CÙNG. Tôi cũng dịch bài này để dùng cho việc gia đình tôi đi hát tại Mỹ Quốc, nhưng cố dịch cho xát nghĩa với lời ca Anh ngữ:

Ðêm Âm Thầm
Silent Night

Nhạc : Gruber - Lời Việt : Phạm Duy

Ðêm âm thầm
Ðêm Thiên Thần
Êm ru hời
Ðêm sáng ngời
Bên Ðức Chúa có Maria, Ðức Mẹ Hiền
Ôi êm ái, bao dung, Chúa Thiên Thần
Xin hãy cứ êm ngủ trong đêm thánh
Cứ xin ngủ kỹ trong an bình.



Nước Mỹ có bài dân ca rất phổ thông do Pete Seeger soạn, nhan đề THIS LAND IS YOUR LAND. Tôi soạn lời ca tiếng Việt như sau:

Về Ðây Ðất Mới
This Land Is Your Land

Nhạc : Pete Seeger - Lời Việt : Phạm Duy

Về đây nơi đất mới
Ðất mình đây đất mới !
Từ Ca-li-phóoc-ní-a
Qua bến tầu quanh Nữu Ước
Từ rừng cao bao gỗ thắm
Tới bãi biển Ðông ấm nóng,
Ðất nước đây là của anh với tôi !
. . . . . .
Mình tôi đi lang thang
Trên đường xa mênh mang.
Nhìn lên đám mây xanh
Trên đầu tôi mông mênh.
Nhìn qua thung lũng với
Những đồi non chới với
Ðất nước đây là của anh với tôi !
. . . . .
Mặt trời lên chói sáng
Suốt miền xa cát nóng
Ðẹp như những kim cương
Nơi sa mạc kia lóng lánh
Chiều buông, hiu hắt nắng
Trên cánh đồng sóng lúa cuốn
Ðất nước đây là của anh với tôi !

Vui nhất là bài CUNG CHÚC TÂN NIÊN, tôi soạn ra trên điệu HAPPY BIRTHDAY dùng để hát cho cả hai cộng đồng Mỹ-Việt trong những ngày đầu năm. Tôi cũng soạn luôn cả lời ca Anh Ngữ để chúc tụng những người sẽ trở thành người Mỹ gốc Việt:
Cung Chúc Tân Niên
Happy New Year
Vietnamese Version
1
Một lời mừng ngày Tết Tây !
Một lời mừng ngày Tết Ta !
Một lời chúc Ông hay Bà
Chúc hết anh em chúng ta.
2
Mừng Cụ thọ được bách niên !
Bà thì suốt đời có duyên.
Học trò đỗ cao, ra trường
Bắt trúng job thơm, gái thơm !
3
Mừng cả vạn người di cư
Cuộc đời tiền vào có dư
Ðể rồi có con, dân bầu
Làm Tổng Thống Mỹ mai sau, biết đâu ?
*
English Version
1
Happy New Year to you !
Happy New Year to you !
Happy New Year to everyone
Happy New Year to you !
2
Wish you live hundred years
Ladies never get old
Young men graduate from school
Get good jobs and pretty girls
3
Wish all the refugees
Our life will be easy
And wish some child will be
The President of this country.

Sau đây là một bài dân ca Cuba mà tôi soạn lời vào năm 1987:
Guantanamera
Dân Ca Cuba - Lời Việt : Phạm Duy
(Chorus)

Guantanamera ! Thành phố chốn tôi đã được sinh ra.
Guantanamera, chốn xưa ơi, Guantanamera !
. . . . . .
Rồi xa quê hương, xa tuổi thơ
Rồi in bước trên bao thành đô
Chân giang hồ vui trên đường xa
Ra đi bôn ba, biết đâu ngày về ?
Lời gọi non sông như câu hát ca.
Nhớ thương quê nhà, vẫn chưa nhạt nhoà.
. . . . .
Ðời từng say sưa, này ly rượu ngon !
Vùi thân những đêm tưng bừng truy hoan.
Bao nhiêu là đôi môi ngọt ngon.
Nhưng không sao quên tóc mây ngào ngạt
Của tình thơ ngây nơi cô gái ngoan.
Chốn xưa quê nhà, vẫn đang đợi chờ.
. . . . .
Cuộc đời miên man đuổi theo thời gian
Mỏi chân những khi mưa về, Thu sang.
Trong gian phòng mênh mông lạnh trơn
Nghe trong tim đen, nắng lên bừng bừng
Mùa hè quê hương, quanh năm nắng lên.
Nhớ thương không ngừng, tiếng chim ngoài vườn.

 

---