Thăm 
Ngày trở về anh bước lê, trên quãng đường đê,
đến bên lũy tre, nắng vàng hoe,
vườn dâu trước hè cười đón người về…
(“Ngày trở về” - Phạm Duy)
"Hồi cố" là nói đến sự trở về của nhạc sĩ Phạm Duy và rất có thể tàng thư âm nhạc khổng lồ của Phạm Duy sẽ có cơ hội được hiện diện cùng ông trên mảnh đất quê hương; còn "Tri tân" là để nói về chương trình gồm "toàn cái mới" là Bài Hát Việt 2005. Trong cái tưởng như cũ vẫn còn thấy được nhiều cái mới đáng được chờ đợi, còn trong cái mới thì lại thấy không thiếu những thứ rất cũ. Đó mới là mối liên hệ giữa 2 câu chuyện tưởng như chẳng liên quan gì đến nhau này...
Ngày 17-5-2005, sau 30 năm lưu lạc xứ người, nhạc sĩ Phạm Duy đã chính thức trở về định cư ở quê nhà. Như ông tâm sự: “Đối với tôi, không có gì là quá muộn... Đất nước đang mở cửa và vì thế tôi trở về...”
Vậy là ông đã trở về và hưởng một cái Tết trong hơi giá rét và hoa đào Hà Nội. Hẳn thế nào ông cũng sẽ đi qua ngôi nhà thời thơ ấu ở phố Hàng Dầu, số 57. Một cái Tết viên mãn đối với một người như ông.
Việc nhạc sĩ Phạm Duy hồi hương gây nhiều tranh luận sôi nổi trong cộng đồng Việt Nam hải ngoại cũng như ở trong nước. Hầu hết những bài báo hải ngoại và một số bài báo trong nước nhìn việc này qua lăng kính chính trị. Một số bài cũng nhìn vào khía cạnh tình cảm cá nhân của một ông già trở về quê hương sinh sống. Tuy nhiên, bài này sẽ hoàn toàn không đề cập đến những khía cạnh đó, mà sẽ tập trung vào mặt âm nhạc, văn hóa của chuyến hồi hương này.
Thanh niên Online: Bài báo "Không thể tung hô" của tác giả Nguyễn Lưu đăng trên Báo Đầu tư ngày 13.3 đang gây nhiều phản ứng trong dư luận. Nhằm giúp bạn đọc có thông tin để tự bình luận, chúng tôi xin đăng lại toàn văn bài báo của tác giả Nguyễn Lưu và văn bản của Công ty Văn hóa Phương Nam gửi tới các cơ quan có liên quan của Trung ương và TP.HCM bày tỏ ý kiến của mình xung quanh bài báo này.
Gần đây, trong nước ồn ào về chuyện nhạc sĩ Nguyễn Lưu và một số nhạc sĩ khác công kích việc mà họ cho là nhạc sĩ Phạm Duy được tôn vinh quá đáng, trong khi dưới mắt họ Phạm Duy chỉ là một "người trở cờ". Bài của Nguyễn Lưu làm những ai biết ít nhiều về âm nhạc phải bật cười vì những sai lầm ngây ngô của nó, cả về kiến thức âm nhạc căn bản lẫn về văn học nói chung, và về các sự kiện lịch sử, mà bà Phan Thị Lệ của Công ty Phương Nam và ông Hoang Linh trên talawas đã chỉ ra.
Con số nghệ sĩ Việt Nam hải ngoại bắt đầu trở về nước tìm đường ca hát, tính đến nay đã lên gần cả trăm người. Số lượng nghệ sĩ hải ngoại được cấp giấy phép trình diễn ở Việt Nam cũng đã khá đông, khoảng 70 ca nhạc sĩ, nhiều người đã từng là những ngôi sao sáng chói ca nhạc hải ngoại.
LTS: Tiếp tục phản hồi những ý kiến của giới nhạc sĩ, độc giả, khán giả ở trong và ngoài nước về bài viết “Không thể tung hô” của tác giả Nguyễn Lưu (trong nước), phê bình chuyện Phạm Duy về nước được tung hô, đón tiếp rất rình rang, cụ thể qua những đêm nhạc “Ngày trở về” rất thành công. Bài báo đã mở ra một diễn đàn tranh luận thật sôi nổi, giữa trong và ngoài nước. Dưới đây là ý kiến của nhạc sĩ Nguyễn Đức Quang, một người hiểu khá rõ về âm nhạc và con người Phạm Duy.
LTS: Nhạc sĩ Phạm Duy đang thu xếp hành trang (sức khỏe, đời sống) để về Việt Nam ở luôn. Việc quyết định sống những ngày tháng còn lại tại quê hương của cây đại thụ âm nhạc Việt Nam đang là một đề tài gây sôi nổi ở trong lẫn ngoài nước. Báo chí trong nước, tờ Công An có tổng hợp nhiều thông tin của báo chí hải ngoại, cho rằng Phạm Duy bị xúc phạm v.v. Ở ngoài nước, khoảng trên 10 tờ báo, nhiều làn sóng phát thanh cả ngày lẫn đêm mạt sát nhạc sĩ Phạm Duy. Trong tình hình đó, một tiếng nói khác, nhận định khác về chuyện đi, ở của Phạm Duy được cất lên. Đó là tiếng nói của nhạc sĩ Nguyễn Đức Quang, mời quí độc giả theo dõi bài nói chuyện của Việt Weekly với người nhạc sĩ du ca này.
“Việt Nam hiện nay đang cố gắng nghiên cứu để đưa Hà Nội trở thành một di tích lịch sử 4,000 năm văn hiến.
Cuối cùng thì Phạm Duy đã trở vềNhiều người nói rằng tiếc quá, ước gì Phạm Duy đừng bỏ kháng chiến thì giá trị của ông còn cao đến dường nào.
Ít ai ngờ rằng vào độ tuổi tráng niên, năm 46 tuổi, nhạc sĩ Phạm Duy đã ngồi và tâm định cho mình… "một cõi" mà mãi đến khi lão niên, lúc đã 80 tuổi, vào năm 2000, ông mới lấy bản nhạc này ra "nghêu ngao": "Rồi mai đây tôi sẽ chết, trên đường về cõi Niết, tôi sẽ mang theo với tôi những gì đây…".
Từ lâu tôi đã muốn viết về Phạm Duy nhưng cứ việc này việc nọ ko cho phép. 2 ngày ốm vừa qua tự dưng ko làm gì cả nên hí hoáy đọc sách. Tài liệu về Phạm Duy không hề ít. Trên mạng cứ gõ tên ông là ra cả hàng nghìn link dẫn. Phần lớn mọi người ca ngợi tác phẩm của ông. Tôi cũng không ngoại lệ. Thậm chí từ khi biết thêm về Phạm Duy, tôi còn thấy hình bóng của Trịnh Công Sơn mờ hẳn đi.
Tại Moscow nơi tôi đang là một nghiên cứu sinh về luật hoc, tôi được may mắn quen và chơi thân với Stive Nopve, một sinh viên gốc Ukraina, con trai một giáo sư âm nhạc tại nhac viện danh tiếng Schaiskopky. Trong nhiều lần đến chơi và sống với gia đình của cậu bạn, tôi cũng được nói chuyện nhiều với giáo sư. Vì hợp nhau và vì muốn giới thiệu những giá trị văn hóa của người việt qua nhiều giai đọan, tôi giới thiệu với ông nhiều CD nhạc giá trị mà tôi có của nhạc sĩ thiên tài Phạm Duy.
(Kính tặng Nhạc sĩ với tấm lòng biết ơn chân thành)(NCTG) Thế hệ chúng tôi, những người Việt trẻ sinh ra và lớn lên ở Miền Bắc sau 1975, ít được biết đến những tên tuổi lớn của Miền Nam trước năm 1975, mà tên tuổi của nhạc sĩ Phạm Duy là một trường hợp.
Khi nói đến và nghiên cứu về tư tưởng của PD, người ta nhắc đến nhiều điều vĩ đại như : lịch sử, tổ quốc, chiến tranh, hòa bình, tình yêu nhiều loại, tâm linh v.v… Và còn một lĩnh vực nữa mang đầy tính triết lý sống, đó là cái chết. Triết học của con người trong sự tồn tại của xã hội cũng chỉ tập trung vào giải quyết những vấn đề cơ bản nhất trong đó có cái chết. Ở Việt Nam, nhiều nhạc sỹ của nền Tân Nhạc đã đề cập đến điều này và dường như cái chết đối với họ được nhìn nhân hoặc như sự chấm hết hoặc như sự giải thoát.
Trong một cuộc trả lời phỏng vấn báo chí, nhạc sĩ Phạm Duy đã nói: Người nghệ sĩ muốn xứng đáng là “nghệ sĩ dân tộc” thì phải sống giữa lòng dân tộc. Hoàn cảnh lịch sử có khiến cho tôi phải tạm “xa rời” quê hương thì sự “trở về” lúc nào cũng hiển hiện trong tác phẩm của tôi. Từ lâu, tôi biết chắc chắn rằng sẽ có ngày trở về. Mười hai năm trước khi trở về sống và chết ở quê hương, tại bãi biển hoàng hôn San Francisco, tôi đã có bài HẸN EM NĂM 2000… Đúng hẹn, tôi về thăm quê hương, rồi ở lại.
Quyết định về hẳn VN sinh sống khi ở tuổi 86, nhạc sĩ Phạm Duy đang mong đợi những ca khúc kháng chiến, những bài tình ca của ông được phép hát lại. Ông cũng đã làm đơn xin được Nhà nước VN chứng thực là công dân của nước VN. Chúng tôi đã có một cuộc trò chuyện khá dài với nhạc sĩ Phạm Duy, một người tự nhận: vừa trải qua một "đêm dài" (30 năm xa quê hương) luôn mong "nhìn thấy trời sáng". Cuộc trò chuyện này được thực hiện ngày 19-5-2005 tại KS Saigon Star, TP.HCM ngay sau khi nhạc sĩ Phạm Duy hồi hương về lại VN.
(VietNamNet) – “Lúc đã có vợ, tôi chỉ yêu một người phụ nữ trong 10 năm trời với một mối tình rất nghệ sĩ… kết quả là tôi soạn được gần 50 bài tình ca đáng kể.”
Thứ ba, 9/10/2007, 11:19 GMT+7 Nhạc sĩ Phạm Duy hẹn tôi ở tư gia. Mất hai tiếng đồng hồ lạc đường tôi mới tìm ra ngôi nhà của ông nằm trong khu phố khá yên tĩnh của quận 11. Trong lúc ngồi chờ, tôi được yết kiến không phải một, mà nhiều… bức tượng của ông. Rồi ông già 88 tuổi xuất hiện với mái tóc trắng như cước. Thấy cặp mắt quan sát của tôi, ông già đoán trước câu hỏi nên nói ngay: “Đó là tượng người ta tặng tôi, chứ tôi không khoe mẽ đến vậy”. Cuộc trò chuyện của chúng tôi đứt quãng nhiều lần, nhưng mỗi lần đứt quãng là một cánh cửa của Phạm Duy lại hé mở ra…
Sau 2 năm trở về VN với tâm trạng mừng rỡ mà vẫn có lúc “chưa thể nào tin được”, đến nay, nhạc sĩ Phạm Duy chắc như đinh đóng cột: “Tôi về ở hẳn VN”. Với người khác thì không có gì để nói, nhưng với một con người phức tạp như ông thì điều giản dị ấy đã đi qua cả một đời người.
Trong năm 1996, tôi đi hát tại Hamburg, Germany. Từ Hungary, báo NHỊP CẦU THẾ GIỚI của anh Nguyễn Hoàng Linh cho người tới đó để phỏng vấn tôi. Sau 12 năm, vào dịp tôi ra Hà Nội giới thiệu MINH HOA KIỀU (ngày 2 tháng January 2009), báo này cho đăng lại cuộc phỏng vấn. Tôi xin được đưa vào website của tôi, coi như một lời cám ơn anh Nguyễn Hoàng Linh đã soi sáng cuộc đời tôi bằng cuộc phỏng vấn đó, chứng tỏ trong cuộc đời bôn ba, lênh đênh và náo nhiệt… thời gian, không gian không hề làm tôi thay đổi trong mối tình yêu nước Việt Nam lúc nào cũng nồng nàn và trọn vẹn.
Đối với ai thì không bàn tới, nhưng đối với một người mang tầm cỡ “thời đại” như Nhạc sĩ Phạm Duy mà nói đến hai tiếng “xin – cho” khiến chúng tôi cảm thấy như đây là một sự xúc phạm khá là nặng nề đối với một con người như ông.
Văn hoá quyết định mọi thứ trong xã hội và tương lai của dân tộc. Đó là niềm tin của tôi. Văn hoá tôi muốn nói tới ở đây là “culture” của một đất nước chứ không phải chỉ là văn hoá nghệ thuật. Những đặc tính văn hoá có ảnh hưởng quyết định đến mọi việc từ lớn tới nhỏ, từ cấu trúc chính quyền và cách làm chính trị của con người, cho đến cách thức giáo dục và sự tổ chức của hệ thống giáo dục. Và chúng cũng quyết định cách làm việc và giao tiếp hàng ngày, cách ăn nói, đi đứng, sự sáng tạo, và trí thông minh của con người.
Phạm Duy được coi như con chim “bách thanh” của âm nhạc Việt Nam, một trong
những tên tuổi lớn của tân nhạc, với hàng ngàn tác phẩm đủ thể loại từ
ca khúc tới tổ khúc, trường ca. Gặp Phạm Duy dù đã ở tuổi 90 vẫn minh
mẫn nhanh nhẹn và và thật cởi mở, dễ gần trong dịp ông ra Hà Nội
dự đêm nhạc “Cỏ Hồng” và nói chuyện Thơ Phổ Nhạc với giới trí thức,
nghệ sĩ Hà Nội, chúng tôi đã trao đổi về cảm quan trong sáng tác và nhận
xét của Phạm Duy về việc thể hiện tác phẩm âm nhạc của ông.